Janusz Wojciechowski: pieszym na przejściach trzeba dać absolutne pierwszeństwo i zapisać to w prawie

Kierowca zatrzymując się przed przejściem nie robi pieszemu żadnej łaski, to nie może być jedynie miły gest, to powinien być obowiązek – mówi brd24.pl Janusz Wojciechowski, prawnik, były sędzią, były prezes NIK

Kierowca zatrzymując się nie robi pieszemu żadnej łaski, to nie może być jedynie miły gest, to powinien być obowiązek – mówi brd24.pl Janusz Wojciechowski, prawnik, były prezes NIK. Fot. Jarosław Roland Kruk / Wikipedia, licencja: CC-BY-SA-3.0

Na Twitterze przekonuje pan do przepuszczanie pieszych na przejściach, zwracania większej uwagi na najsłabszych uczestników ruchu, prowadzi pan dyskusje o bezpieczeństwie z innymi internautami? Skąd zainteresowanie tym tematem?

Po raz pierwszy zwróciłem uwagę na ten problem jeszcze kiedy orzekałem w sądzie. Zauważyłem, że kiedy dochodzi do śmiertelnego wypadku na pasach, to najczęściej zaczyna się dyskusja nad tym czy pieszy miał tam prawo być, czy czasem nie wtargnął na jezdnię. Im cięższego wypadku sprawa dotyczy, tym łatwiej kierowcy wykręcić się od odpowiedzialności – zwłaszcza gdy nie ma świadków zdarzenia.
Drążę ten temat także ze względu na codzienne doświadczenia. Dużo jeżdżę samochodem, częściej jestem kierowcą niż pieszym i z perspektywy kierowcy obserwuję sytuację pieszego. Do podnoszenia tematu skłaniają mnie także tragiczne dla Polski statystyki – zwłaszcza jeśli chodzi o wypadki na przejściach dla pieszych. W Europie Zachodniej to wyjątkowo rzadkie zdarzenie, żeby ludzie ginęli na przejściach dla pieszych. W Polsce mamy około 250 wypadków śmiertelnych rocznie na pasach. W znacznie ludniejszej Wielkiej Brytanii tylko 60.

Na Zachodzie na przejściach dla pieszych można się czuć bezpieczniej?

Odkąd z racji obowiązków zawodowych częściej przebywam w miastach Europy Zachodniej obserwuję, że pieszy jest przepuszczany wszędzie. Nikt nawet na ten temat nie dyskutuje, bo to jest oczywistość. W Luksemburgu nawet jakby ktoś chciał popełnić samobójstwo rzucając się pod samochód, to na psach by mu się to nie udało. Samochody się po prostu zatrzymają przed przejściem.

Pan też podkreśla, że się zatrzymuje i traci na tym co najwyżej 15 sekund dziennie. Tylko tyle?

Tak, to jest najwyżej kilkanaście sekund dziennie. Bo ile razy jest taka sytuacja, że jedziemy i przy przejściu dla pieszych akurat ktoś czeka? Jeśli stoi i czeka, to ja przyhamuję, zatrzymuję się i ta osoba przechodzi. To są trzy sekundy, nie więcej. Różnica w czasie dojazdu jest w niezauważalna. Robienie z tego problemu przez niektórych kierowców jest kompletnie nieuzasadnione. To w ogóle nie przeszkadza, przepuszczanie pieszych jest kwestią nawyku, który powinien stać się normą.

Nie wszyscy z pana obserwatorów na Twitterze podzielają ten pogląd. Pojawiają się wpisy przedstawicieli lobby kierowców, którzy pieszych chcących przejść uważają za kłopotliwych.

Jeden z polemistów ubolewał, że jak odwozi dziecko do szkoły, to dziewięć razy musi się zatrzymać przed przejściem dla pieszych. A ja pytam: co z tymi, którzy idą pieszo z dziećmi do szkoły? Dlaczego dla przejściu dla pieszych rodzic odwożący dziecko samochodemma mieć pierwszeństwo przed rodzicem odprowadzającym dziecko pieszo.Warto też pamiętać, że kiedyś przyjdzie czas gdy nasze dziecko samo pójdzie do szkoły. Wolelibyśmy żeby inni kierowcy ustępowali pierwszeństwa dziecku czy żeby nie zmniejszając prędkości pruli przez przejście?

Nie nazwałbym jednak tych głosów jako pochodzących od lobby kierowców, bo przecież każdy kierowca jest też pieszym. Zatrzymywanie się przed przejściami leży w interesie wszystkich, wszyscy jesteśmy użytkownikami dróg. Chyba żaden kierowca nie chciałby być uczestnikiem wypadku – nawet wypadku spowodowanego nie z jego winy. To jest przecież bardzo przykra sytuacja, której każdy chciałby uniknąć. By to osiągnąć trzeba po prostu zwiększyć ostrożność. Kierowca musi brać pod uwagę, że na przejściu dla pieszych może znaleźć się ktoś, kto słabiej widzi, słabiej słyszy, jest czymś zaaferowany, zwłaszcza w miastach gdzie żyje się szybko, a na ulicy jest wiele osób. Właśnie dla ochrony tych uczestników ruchu mamy w miastach ograniczenia prędkości, wyznaczone przejścia dla pieszych, czyli te miejsca gdzie pieszy powinien być absolutnie bezpieczny.

Taka strefa pieszego, którą kierowca musi bezwzględnie respektować?

To powinien być azyl dla pieszego, miejsce gdzie powinien być chroniony bezwzględnie, każdy kierowca powinien to respektować. Widzę jednak konflikt dwóch kultur. Mnie zdecydowanie bliższa jest ta, w której silniejszy ustępuje słabszemu. Niestety na polskich drogach często widać przejawy zupełnie innej kultury: takiej w której to silniejszy ma przewagę. Pieszy jest najsłabszym uczestnikiem ruchu drogowego i trzeba przynajmniej w tym jednym miejscu – na przejściu dla pieszych – dać mu absolutne pierwszeństwo. To można osiągnąć niewielką zmianą w prawie drogowym.

Takie próby już były w 2015 r. Projekt nie przeszedł przez Senat, a Sejm podtrzymał decyzje izby wyższej.

Żałuję, że ten projekt wtedy nie przeszedł. Było blisko. Mówiąc o niewielkiej zmianie w prawie drogowym mam na myśli dostosowanie naszych przepisów do zapisów Konwencji Wiedeńskiej. Dzisiaj wobec kierowców mamy wymóg zachowania szczególnej ostrożności i ustąpienia pierwszeństwa pieszym, którzy już znajdują się na przejściu. Cóż to za łaska, że pieszych na przejściu nie wolno nam rozjechać? Chyba nawet nie trzeba takiego przepisu, żebyśmy to respektowali. Ten polski przepis nie wypełnia zapisu Konwencji Wiedeńskiej, bo tam jest mowa o szczególnej ostrożności o zmniejszeniu prędkości i o ustąpieniu pierwszeństwa nie tylko pieszym, którzy się znajdują na przejściu, ale także tym wchodzącym na to przejście. Można się zastanowić jak zdefiniować wchodzących, ale wiele jest w prawie pojęć, które to praktyka wypełnia treścią. Wchodzący to ktoś, kto czeka na przejście. Ja bezbłędnie odróżniam takiego człowieka. Jako kierowca widzę kto chce przejść. To nawet nie jest kwestia prawna. To jest sytuacja oczywista.

Kierowca powinien być zobowiązany przede wszystkim do zmniejszenia prędkości przed przejściem. Bez tego trudno nawet mówić o zachowaniu szczególnej ostrożności. Bo w czym się wyraża ostrożność jeśli się nie zdejmuje nogi z gazu? Intensywne wpatrywanie się w drogę miałoby wystarczyć? Kierowca zawsze musi patrzeć na drogę uważnie. Zdjęcie nogi z gazu i zmniejszenie prędkości jest jedynym zauważalnym wyrazem szczególnej ostrożności.

W lutym głośno było o wyroku w sprawie śmiertelnego potrącenia na pasach znanego neurobiologa prof. Jerzego Vetulaniego. Sprawca został skazany na rok więzienia w zawieszeniu na dwa lata oraz pięć tysięcy złotych odszkodowania dla bliskich profesora. Biegły w swojej ekspertyzie dowodził, że prof. Vetulani sam przyczynił się do śmierci, bo źle ocenił prędkości zbliżającego się samochodu, miał problemy ze wzrokiem. Czy czasem orzeczenia sądów nie przyczyniają się do tego jak w Polsce kierowcy traktują pieszych?

Nie znam okoliczności tego wypadku, więc nie chciałbym się odnosić do tej konkretnej sprawy. Uważam jednak, że w ogóle nie powinno się prowadzić dyskusji o winie pieszego, który znalazł się na pasach, bo pieszy ma prawo być tam zawsze. O odpowiedzialności pieszego moglibyśmy dyskutować gdyby przechodził w miejscu niedozwolonym. Jeżeli przechodził na przejściu dla pieszych, to mój pogląd jest taki, że kierowca powinien być zawsze na to przygotowany – nawet na wtargniecie pieszego na pasy. Tylko wtedy realnie poprawi się bezpieczeństwo na naszych drogach.

Niektórzy moi polemiści twierdzą, że namawiam pieszych do mniejszej ostrożności. Absolutnie nie. Niczego nie zmieniałbym w obowiązkach pieszych. Oczywiste jest, że trzeba patrzeć co się dzieje na drodze i nie wchodzić przed jadące samochody. Ciężar zapewnienia bezpieczeństwa ciąży jednak na kierowcy. To on jest przeszkolony, powinien być sprawny, mieć dobry wzrok i słuch oraz wyobraźnię co do tego, co może się stać na drodze. Nie każdy jest kierowcą, kierowcy są wyselekcjonowani a pieszymi jesteśmy wszyscy: zarówno staruszka jak i dziecko. Stawianie jednakowych wymagań kierowcy i pieszemu jest nieporozumieniem.

Na brd24.pl pisaliśmy o akcji w Toruniu, gdzie zachęcano pieszych by przed przejście na drugą stronę ulicy pobierali taśmy odblaskowe i wymachiwali nimi przed wejściem na pasy. W Lublinie po zabiciu pieszego na pasach policjanci zachęcali pieszych, by przechodzili na drugą stronę ulicy w kamizelkach odblaskowych. Co pan na takie przerzucanie ciężaru odpowiedzialności za bezpieczeństwo wyłącznie na pieszych?

Kluczowa jest postawa kierowców. Ci, którzy potencjalnie mogą zabić powinni się czuć szczególnie odpowiedzialni za bezpieczeństwo – zwłaszcza w tym jednym miejscu przeznaczonym dla pieszych. Pamiętam różne kampanie społeczne, akcje informacyjne – pewnie robione w dobrej wierze – ale zawsze kierowane do pieszego, przypominające mu, że nie ma szans z samochodem. Akcji skierowanych do kierowców, zwracających im uwagę, żeby jechali ostrożnie, bo pieszy nie ma z nim szans nie pamiętam. Zamiast mówić pieszemu „uważaj, bo cię zabiją” skierujmy przekaz do kierowców: „uważaj, bo zabijesz”.

Był pan politykiem obecnie rządzącej partii. Nie jest pan w stanie zainteresować posłów przyjęciem ustawy, którą sejmowa większość odrzuciła w 2015 r.?

Dzisiaj z racji pełnionej przez mnie funkcji mogę się wypowiadać jedynie jako zwyczajny uczestnik debaty publicznej, nie mogę podejmować żadnych politycznych zobowiązań. Jestem zwykłym obywatelem i tylko jako zwykły obywatel mogę apelować o takie rozwiązania. W Polsce podoba mi się wszystko bardziej niż w jakimkolwiek innym miejscu na świecie, poza tym jednym względem jakim jest bezpieczeństwo na drogach. Widzę, że gdzie indziej jest dużo bezpieczniej.

Polska to kraj wspaniałych ludzi, poprawmy więc jeszcze kwestię bezpieczeństwa na drogach. Zatrzymanie się przed pasami nic nie kosztuje. A jakie to jest przyjemne kiedy ktoś z uśmiechem przechodzi, czasem nawet się odkłania, choć oczywiście nigdy nie oczekuję, żeby mi się ktoś kłaniał. Kierowca zatrzymując się nie robi pieszemu żadnej łaski, to nie może być jedynie miły  gest, to powinien być obowiązek.

Przepisy mówiący o tym, że pieszy ma stać i czekać aż przejadą samochody pochodzi z lat 60., z czasów kiedy był jeden samochód na gminę. Wtedy można było poczekać, bo takich sytuacji nie zdarzało się aż tak wiele. Dzisiaj można czekać na przejściu bardzo długo, bo samochody jadą jeden za drugim i żaden się nie zatrzymuje. I nie dotyczy to tylko dużych miast. Mieszkam w Rawie Mazowieckiej, przez główną arterię w mieście samochody jadą cały czas tam nie ma takiego momentu, żeby między samochodami była odległość chociażby 50 metrów, dająca pieszemu szansę na bezpieczne przejście na drugą stronę.

rozmawiała Agnieszka Niewińska

Janusz Wojciechowski jest prawnikiem, byłym sędzią. Był m.in. prezesem NIK, posłem i wicemarszałkiem Sejmu oraz deputowanym do Parlamentu Europejskiego. Obecnie pełni funkcję audytora w Europejskim Trybunale Obrachunkowym