Pod prąd na autostradach. Badania pokazują problem z seniorami

W Japonii co roku pod prąd na autostradę wjeżdża wielu kierowców. 70 proc. z nich to seniorzy. Badacze posadzili ich przed symulatorami, bo zrozumieć, dlaczego to robią. Te wnioski powinien czytać polski rząd, bo nasze społeczeństwo szybko się starzeje

W Japonii co roku odnotowuje się około 200 przypadków jazdy pod prąd na autostradach, z czego około 70 proc. dotyczy kierowców w starszym wieku. Mimo wprowadzenia różnych środków i działań mających na celu zmniejszenie liczby tych incydentów, liczba przypadków pozostaje na niezmienionym poziomie. Raporty badawcze wskazują, że starsi kierowcy często doświadczają osłabienia funkcji poznawczych, co zwiększa ryzyko poważnych wypadków związanych z jazdą pod prąd.

W ramach eksperymentu z użyciem symulatora jazdy naukowcy zbadali zachowania starszych kierowców oraz to, gdzie patrzą podczas prowadzenia pojazdu, co pomogło przeanalizować związek między funkcjami poznawczymi a nawykami jazdy. Odkrycia wskazują, że główną przyczyną jazdy w złym kierunku są błędy ludzkie, które można podzielić na dwie kategorie:

Błędne rozpoznawanie sytuacji — w tym przypadku kierowcy mogą nie zauważać widocznych znaków drogowych, co potwierdzono w badaniach, gdzie 12 z 36 uczestników nie zwróciło uwagi na znaki zakazu wjazdu oraz inne wizualne ostrzeżenia. Jak raportuje badanie, “12 uczestników popełniło błąd, nie zauważając znaków, co sugeruje błąd na etapie rozpoznawania informacji”.

Błąd w ocenie sytuacji — nawet ci, którzy zauważyli znaki, mogli decyzję o skręcie w prawo podjąć na podstawie wadliwego przetwarzania informacji. W badaniach wykazano, że “14 uczestników, którzy zignorowali ostrzeżenia, okazali się mieć znaczne problemy w ocenie sytuacji, co prowadziło do jazdy pod prąd”.

W analizowanej grupie starszych kierowców, wyniki testów funkcji poznawczych potwierdziły deficyty w zakresie funkcji wykonawczych. Z danych wynika, że osoby z lekkim upośledzeniem poznawczym (MCI) miały znacząco niższe wyniki w Testach Oceny Dysektywnych Stanów (BADS), co wskazuje na ograniczenia w umiejętności zmiany reguły działania w odpowiedzi na zmienne warunki drogowe. Badania wykazały również, że kierowcy, którzy nie byli w stanie powstrzymać się od jazdy pod prąd, mieli osłabione funkcje wykonawcze, co prowadzi do automatycznego przetwarzania informacji i mniejszej zdolności do rozwiązywania problemów.

Ujawniono, że 25 proc. kierowców biorących udział w badaniach kognitywnych było zagrożonych demencją, co jednoznacznie wskazuje na problem funkcji pamięci oraz oceny informacji.

Dodatkowe znaki tu nie pomogą

W Polsce GDDKiA dostawia w wielu miejscach dodatkowe ostrzegawcze znaki oznajmiające, że kierowca próbuje wjechać pod prąd na drogę szybkiego ruchu. Takie znaki mogą stanowić dodatkową pomoc dla niektórych kierowców.

Japońscy badacze wskazują, że to dobry kierunek kierunek. W raporcie przekonują bowiem, że istnieje pilna potrzeba opracowania bardziej skutecznych strategii prewencyjnych. Zrozumienie, jakie konkretne deficyty poznawcze prowadzą do takich incydentów, jest kluczowe dla stworzenia skutecznych programów edukacyjnych i interwencyjnych, które mogłyby zwiększyć bezpieczeństwo na drogach.

Zdaniem badaczy konieczne jest wprowadzenie usprawnień w oznakowaniu dróg oraz wdrożenie bardziej zaawansowanych technologii wspierających kierowców, zwłaszcza w przypadku osób starszych. Wzmacnianie widoczności znaków drogowych oraz zastosowanie wizualnych i dźwiękowych ostrzeżeń w krytycznych punktach, jak zjazdy z autostrad, może znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia jazdy pod prąd.

Jednak na oznakowaniu nie można poprzestać. Polski rząd już teraz powinien zastanowić się, jak oceniać stan zdrowia kierowców w podeszłym wieku. Japończycy sugerują wprowadzenie regularnych testów funkcji poznawczych, które mogą przyczynić się do ograniczenia liczby zdarzeń drogowych wywołanych przez niewłaściwe decyzje kierowców.

Łukasz Zboralski

Źródło: Misato Nihei, Tomoki Nagao, Kaoru Takagi, Ryoya Hayasaka, Akira Tamai, Hiroshi Nakagawa, Yutaka Nagami, Yuya Shiota, Minoru Kamata; “An analysis of factors affecting wrong-way driving at a highway entrance using a driving simulator among older drivers with cognitive decline,” Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 2022