Litwa wprowadziła pierwszeństwo pieszych przed pasami. Efekt? 40 proc. mniej zabitych na przejściach

Litwini rok temu zmienili prawo i piesi zaczęli mieć tam pierwszeństwo jeszcze przed wejściem na pasy. Sprawdziliśmy, jak wpłynęło to na liczbę wypadków w tym kraju. Po roku odnotowali 40 proc. mniej zabitych na przejściach dla pieszych. Największy spadek wypadków nastąpił w porze nocnej

Przejście dla pieszych w Wilnie Fot. CC0

Premier Mateusz Morawiecki zapowiedział zmianę prawa tak, by sytuacja przy przejściach dla pieszych była jasna dla kierowców – będą musieli zwolnić i ustępować pierwszeństwa nie tylko pieszym znajdującym się już na pasach, ale także tym, którzy na nie dopiero wchodzą, bądź oczekują na wejście.

Niestety część polskich polityków oraz, niestety, także publicystów, nie rozumie tej zmiany. Pojawiają się – niczym nieuzasadnione – teorie, że doprowadzi to do zwiększenia wypadków. Podawane są tak kuriozalne argumenty jak ten, że piesi zaczną bez patrzenia wchodzić przed maski samochodów – choć wiadomo, że po zmianie prawa obowiązywały by ich i tak dotychczasowe obowiązki (zachowanie szczególnej ostrożności oraz zakaz wchodzenia, także na przejściu, bezpośrednio przed nadjeżdżający samochód).

Argumenty o tym, że tego rodzaju regulacje pozwoliły wykształcić lepszą kulturę i doprowadziły do mniejszej liczby wypadków z pieszymi w wielu krajach UE na Zachodzie [czytaj jak kraje UE chronią pieszych], są często publicznie kwestionowane. Nawet wiceminister infrastruktury Rafał Weber w oficjalnym piśmie podnosił w 2018 r., że w Polsce jest na drogach panuje inna kultura i nowe prawo nie może być zastosowane.

Litewskie Ministerstwo Transportu i Komunikacji: widzimy pozytywny efekt zmian

Poszukaliśmy więc dowodów z kraju, który leży w Europie Wschodniej, który nie ma tak dobrej infrastruktury dla pieszych jak Zachód, który boryka się z wielkimi problemami w bezpieczeństwie ruchu drogowego tak samo jak Polska. To także kraj, o którym trudno powiedzieć, że mentalność kierowców jest tam “zachodnia” czyli odmienna od polskiej.

Chodzi o Litwę, która w listopadzie ubiegłego roku wprowadził pakiet zmian w prawie, w tym – zapisała jasno, że piesi mają pierwszeństwo już zbliżając  się do przejścia, bądź oczekując na wejście na pasy.
Litwini mają bowiem, podobnie jak Polacy, niezwykle duży odsetek pieszych wśród wszystkich ofiar śmiertelnych wypadków. W Polsce przekracza on 30 proc., na Litwie w ubiegłym roku sięgał nawet 38 proc. (w tym sami zabici na przejściach dla pieszych stanowią aż 26 proc. wszystkich zabitych w wypadkach).

Postanowiliśmy sprawdzić, czy po roku od zmiany Litwini zaobserwowali jakiś efekt. – Można powiedzieć, że ten wymóg przyniósł pozytywny skutek – informuje brd24.pl Vidmantas Pumputis, starszy doradca z Grupy ds. polityki transportu drogowego i lotniczego w Ministerstwie Transportu i Komunikacji Republiki Litewskiej.

Widać to w danych, które brd24.pl udostępnił litewski resort. W okresie od stycznia do października tego roku na Litwie na przejściach dla pieszych zginęło 9 osób. W tym samym okresie 2018 r. na “zebrach” życie straciło 15 osób. Zatem po wprowadzeniu pierwszeństwa dla pieszych na Litwie liczba ludzi zabitych w wypadkach na przejściach dla pieszych zmniejszyła się radykalnie, bo aż o 40 proc.

Gdyby w Polsce liczba pieszych zabitych na pasach zmniejszyła się o taki odsetek jak na Litwie, oznaczałoby to, że rocznie ocalilibyśmy życie 108 osób. Bowiem w ubiegłym roku na przejściach dla pieszych w Polsce zginęło 271 osób – i był to trzeci rok z rzędu, gdy liczba zabijanych w wypadkach na przejściach rosła (czytaj o tym). W dodatku – jak ujawniliśmy w brd24.pl – liczba zabijanych pieszych na przejściach w Polsce jest większa, gdyż część ginących na pasach w statystykach policji figuruje jako zabici “na skrzyżowaniu”.

Litewskie dane mówią ciut więcej o tym, co stało się po zmianie przepisów – gdy kierowcy musieli zacząć baczniej zwracać uwagę na to, co dzieje się w otoczeniu przejścia dla pieszych, czyli ostrożniej dojeżdżać do pasów i obserwować, czy nie dochodzą do nich piesi. W ubiegłym roku aż 60 proc. z pieszych zabitych na pasach straciło tam życie w wypadkach, które wydarzyły się po zmroku. Zaś w tym roku wśród wszystkich śmiertelnych wypadków na zebrach po zmroku wydarzyło się już tylko 44 proc.

Dowodem na to, że na poprawę sytuacji na przejściach dla pieszych na Litwie wpłynął właśnie przepis dający pieszym pierwszeństwo jeszcze przed pasami jest pośrednio fakt, że ogólny trend wypadków w tym kraju jest wciąż odwrotny – gdy na samych przejściach ginie mniej osób, to ogólnie w kraju przyrasta wypadków, zabitych i rannych.
Porównując dane z okresu styczeń-październik ubiegłego roku i w tegoroczne widać, że liczba wypadków drogowych na Litwie wzrosła z 2434 do 2748. Z kolei ogólna liczba zabitych w wypadkach drogowych wzrosła o 5 proc. (ze 145 do 153). Liczba rannych zwiększyła się z 2847 do 3292.

Co jeszcze zrobili Litwini?

Pisząc o Litwie warto zauważyć, że mimo wejścia do UE ten kraj nie zmienił tak jak Polska oznakowania tzw. zielonych strzałek, pozwalających na warunkowy wjazd na skrzyżowanie. Litwini wciąż mają tabliczki z wymalowaną zieloną strzałką a nie sygnalizatory. W Polsce kierowcy masowo ignorują nakaz zatrzymania się na czerwonym świetle w takich miejscach – według badań nie robi tego ponad 90 proc. jeżdżących.

Warto też wspomnieć, że w ubiegłym roku Litwini zmienili nie tylko prawo dotyczące pierwszeństwa pieszych. Pieszym zakazano korzystania z urządzeń mobilnych przy przekraczaniu przejść. Grozi im za to mandat w kwocie od 20 do 40 euro.

Cały pakiet zmian przygotowany przez rząd zakładał również nowy sposób, w jaki kierowcy mają omijać lub wyprzedzać rowerzystów – jadący z prędkościami do 50 km/h muszą zachować co najmniej metrowy odstęp od rowerzysty, a jadący powyżej tej prędkości – odstęp 1,5 m.

Wprowadzono też zmiany dla początkujących kierowców – na drogach mogą poruszać się z wolniejszymi maksymalnymi prędkościami niż kierowcy z większym doświadczeniem.

Oprócz tego na Litwie powstała m.in. Wileńska Rada BRD, która systematycznie i na bieżąco analizuje przyczyny wypadków i zajmuje się opracowywaniem zmian, które mogą je redukować. Specyfika Litwy jest taka, że właśnie obszar Wilna był tym, w którym w skali kraju wydarza się dużo wypadków.

W Polsce istnieją wojewódzkie rady BRD, ale zajmują się one wyłącze teoretycznymi zagadnieniami i podsumowywaniem rocznych dokonań takich jak konkursy dla dzieci czy festyny.
W Polsce przygotowano także – podobnie jak na Litwie zmiany dla młodych kierowców, ale ustawowo powiązano je z systemem Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. Ponieważ ten system od lat nie ma oczekiwanej sprawności, zmiany dla początkujących kierowców nie są wprowadzane.

Łukasz Zboralski